بررسی ها نشان می دهد فلز مس از جمله فلزهای گرانبهایی است که در اغلب صنایع کاربرد کلیدی داشته و همواره به عنوان ماده اولیه اصلی در ساخت و تولید کالاهای مختلف شناخته می شود. با توجه به کاربرد فراوان این فلز در صنایع مختلف، باید بگوییم که صنعت مس از جمله صنایع مهم و اصلی در در سیاستهای اقتصادی کشورها مطرح بوده است .
با نگاهی به گذشته کشور می توان گفت که صنعت مس در ایران نیز از قدیم مورد توجه سیاستمداران و صنعتگران کشور بوده است؛ به طوری که با بررسی آثار به جا مانده از گذشتگان متوجه می شویم که اکتشاف واستخراج وفراوری فلز مس و کاربرد آن در زندگی ایرانیان به هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح بازمی گردد.
بنابراین با توجه به اکتشاف و کاربرد مس در زندگی ایرانیان با بررسی موقعیت جغرافیایی و تاریخچه زندگی بشر در مناطقی مثل تپه های زاغه، تپه سیالک و تل ابلیس، می توان با قطعیت گفت که کشف مس و استخراج آن نخستین بار از این مناطق آغاز شده است همچنین می توان گفت که صنعت مس در ایران به هزاران سال قبل باز می گردد، به طوری که برای اثبات این ادعا اگر به سراغ تاریخ برویم با مطالعه زندگی ایرانیان در طی دوره های مختلف، متوجه می شویم که آغاز این صنعت در ایران به دوره های پیش از اسلام باز می گردد و همچنین بررسی های بیشتر در این زمینه نشان می دهد که بیشترین رشد و توسعه صنعت مس در ایران در دوره های سلجوقی و صفویه می باشد.
در خصوص تاریخچه صنعت مس در ایران همچنین لازم است کمی هم در مورد ملی شدن این صنعت در کشور صحبت کنیم و چگونگی استخراج مس به شکل یک صنعت نوین ماشینی را نیز بررسی نماییم، به همین منظور در ادامه مقاله با ایجاد یک بخش مجزا، به تاریخچه ملی شدن صنعت مس در ایران و چگونگی پیدایش کارخانجات تولید مس و ماشینی شدن استخراج این فلز از معادن می پردازیم.
تاریخچه ملی شدن صنعت مس در ایران
همانطور که گفته شد کشف فلز مس و کاربرد آن در زندگی ایرانیان به هزاران سال پیش باز می گردد، به طوری که با بررسی تاریخچه مس متوجه می شویم استخراج مس از معادن در زمان های دور نیز یک صنعت مهم و کاربردی محسوب می شده و در دوره های مختلف دولت ها اهمیت ویژه ای برای این صنعت قائل بودند؛ اما اینکه این صنعت از چه زمانی یک صنعت ملی در نظر گرفته شد و چگونه به شکل یک صنعت نوین تغییر یافت، مبحثی جداگانه از مطالب قبل می باشد که در این بخش از مقاله به شرح آن می پردازیم.
کشور ما از معادن مس غنی و متعددی برخوردار است؛ اما کشف اولین معدن بزرگ مس کشور به سال های 1276 تا 1285 هجری شمسی باز می گردد. در این سال ها یک کارشناس آلمانی به نام A.F.Stahl در جریان احداث خط تلگراف سیرجان رفسنجان توانست معدن بزرگ مس سرچشمه را در محدوده استان کرمان کشف نماید که این اتفاق در واقع سرآغاز اصلی شکل گیری صنعت مس به صورت یک صنعت نوین و امروزی در کشور می باشد.در حال حاضر مس سرچشمه ومس سونگون از منابع غنی مس ایران می باشند .
پس از کشف معدن سرچشمه توسط این کارشناس آلمانی و بهره برداری های اولیه از این معدن، معدن سرچشمه در سال ۱۳۲۸ برای اولین بار توسط آقای مهندس علی انتظام به عنوان موراسبان ثبت گردید و پس از این اتفاق در سال ۱۳۴۶ با آغاز مشارکت مهندسین ایرانی و خارجی در زمینه استخراج مس از معدن سرچشمه، شرکت سهامی مس کرمان تاسیس شد و به این ترتیب اولین بهره برداری ماشینی از معادن مس کشور آغاز گردید.
با گسترش فعالیت ها در زمینه استخراج مس از معدن سرچشمه، شورای اقتصاد وقت در تاریخ ۲۲ آذر سال ۱۳۵۰ معدن سرچشمه را معدن ملی کشور اعلام می کند و پس از تصویب این مصوبه کارخانجات مس سرچشمه تاسیس شده و فعالیت های خود را در زمینه اكتشافات، بهره برداري، توليد محصولات پرعيار سنگ مس، ذوب، پالايش، توليد محصولات فرعي، فروش داخلي و صادرات مس آغاز می نماید که با گسترش فعالیت های شرکت سهامی مس کرمان در ۲۰ تیرماه ۱۳۵۵ قانونی تحت عنوان تاسیس شرکت ملی صنایع مس در ایران تصویب شده و در پی آن شرکت سهامی معادن مس سرچشمه به شرکت ملی صنایع مس ایران تغییر نام می دهد.
به این ترتیب تاریخ ۲۰ تیرماه ۱۳۵۵ را می توان تاریخ ملی شدن صنعت مس در کشور در نظر گرفت و همچنین چگونگی پیدایش استخراج مس از معادن به شکل نوین و امروزی آن را متعلق به چند دهه اخیر دانست.
تا اینجا در مورد تاریخچه صنعت مس در ایران صحبت کردیم. اگر علاقه مند هستید که در مورد ورق مس و آلیازهای آن بیشتر بدانید پیشنهاد می کنیم مقالات سایت را در این زمینه مطالعه کنید:
ورق مس و آلیاژهای آن ، معرفی انواع و کابرد های آن در صنعت
منابع فلز مس و ۱۹ حقیقت جذاب درباره آن
معرفی کاتد مس و ۶ کاربرد آن
معرفی لوله مسی و ۸ کاربرد آن